Raspberry Pi không giống như một PC tiêu chuẩn. Chắc chắn, Raspberry Pi có thể hoạt động như một sự thay thế cho máy tính để bàn, nhưng trên thực tế, nó còn là một thiết bị linh hoạt hơn.

Một trong những điều phải đánh đổi là Raspberry Pi không có nguồn tài nguyên khổng lồ. Raspberry Pi OS nhỏ gọn hơn hầu hết các bản phân phối, nhưng thiếu một số tính năng. Hệ điều hành cho Pi phải nhỏ gọn, do đó nhiều tính năng thường thấy trong Linux desktop không bắt buộc trên Raspberry Pi.

Bằng cách giữ cho hệ điều hành (OS) gọn nhẹ, sức mạnh xử lý và RAM có thể được dành cho bất kỳ dự án nào bạn định chạy. Để giữ cho mọi thứ hiệu quả hơn, hãy cài đặt một trong những hệ điều hành nhẹ và tốt nhất cho Raspberry Pi này.

1. Raspberry Pi OS Lite

Sự lựa chọn rõ ràng nhất cho bất kỳ ai đang tìm kiếm một bản phân phối (distro) gọn nhẹ là Raspberry Pi OS Lite.

Dựa trên Debian Buster, Raspberry Pi OS là tên mới của hệ điều hành Raspbian. Bản Lite là một image tối thiểu không có trình quản lý cửa sổ X-server, các thành phần liên quan và nhiều mô-đun khác.

Cũng có ít phần mềm hơn, ít mô-đun hơn và hệ điều hành sử dụng ít tài nguyên hệ thống hơn. Kết quả chính của việc này là có nhiều RAM và sức mạnh xử lý hơn. Trong khi hệ điều hành Raspberry Pi đầy đủ là image 5GB, Raspbian Stretch Lite chỉ là 1,8GB.

Do đó, bản phân phối “lite” này thuộc loại headless (tức là nó không có desktop) và lý tưởng cho việc sử dụng máy chủ. Bạn sẽ thấy một số mức tăng hiệu suất, đặc biệt nếu bạn sử dụng Pi làm file server hoặc cho bất kỳ tác vụ không cần thiết nào khác

2. DietPi

Một bản phân phối Raspberry Pi nhẹ khác có nguồn gốc từ Debian Buster, DietPi có sẵn cho một số máy tính đơn bo. Mặc dù Odroid, Pine boards và ASUS Tinker Board đều được hỗ trợ, nhưng tùy chọn này chủ yếu dành cho các bo mạch Raspberry Pi. DietPi dành cho tất cả các model Pi và dựa trên phiên bản nhỏ gọn của Debian.

DietPi có thể phù hợp với card 2GB và đi kèm với một công cụ phần mềm để cài đặt các ứng dụng được tối ưu hóa.

Mặc dù card lớn hơn rõ ràng cung cấp nhiều dung lượng hơn, nhưng với hệ điều hành nhẹ như vậy, dung lượng lưu trữ đó có thể được tối đa hóa cho dự án của bạn.

Các ứng dụng được tối ưu hóa cho DietPi OS bao gồm desktop, hệ thống media, công cụ chơi game, đám mây, file và web server, v.v… Nếu bạn đang tìm kiếm hệ điều hành Raspberry Pi nhanh nhất, DietPi là nơi để bắt đầu. Tham khảo: Cách sử dụng DietPi trên Raspberry Pi để biết thêm chi tiết.

3. piCore/Tiny Core Linux

http://www.tinycorelinux.net/ports.html

Bạn có thể đã nghe nói về Tiny Core Linux, vì nó thường xuyên xuất hiện trong danh sách các bản phân phối Linux nhỏ gọn nhất. Cực kỳ nhẹ, phiên bản Raspberry Pi của Tiny Core Linux, piCore, có dung lượng chỉ dưới 90MB. Nó cũng khởi động rất nhanh!

Hệ điều hành piCore nhanh và linh hoạt, nhưng hầu như không có phần mềm. Thay vào đó, bạn sẽ cần tải xuống và cài đặt trình duyệt web, ứng dụng email, trình soạn thảo văn bản và các ứng dụng khác của riêng mình.

Mượt mà và ổn định, piCore đi kèm với kết nối Internet và thậm chí còn quản lý để ép một desktop truyền thống vào gói nhỏ gọn. Nếu không có desktop, piCore sẽ sử dụng ít tài nguyên hơn!

4. Arch Linux ARM

Arch từ lâu đã trở thành lựa chọn thay thế phổ biến nhất cho hệ điều hành Raspbian và Raspberry Pi. Phiên bản Arch Linux 32-bit tập trung vào ARM này có tất cả các tính năng và chức năng mà bạn mong đợi từ hệ điều hành Raspberry Pi.

Arch Linux ARM là một bản phân phối bắt mắt hoàn chỉnh với desktop Xfce. Nó nhanh, hiệu quả và lý tưởng cho nhiều dự án Raspberry Pi khác nhau. Truy cập đầy đủ vào GPIO cũng có sẵn với Arch Linux, làm cho nó trở thành một hệ điều hành Raspberry Pi nhẹ, tuyệt vời.

5. RISC OS

Đây là một hệ điều hành nhẹ, không phải Linux mà bạn có thể chạy trên Raspberry Pi. Hệ điều hành gốc dựa trên ARM, RISC OS có từ những năm 1980 và hiện vẫn hữu ích. Có sẵn cho một số thiết bị, RISC OS có kích thước nhỏ gọn. Trên Pi, bạn sẽ chỉ cần 119 MB dung lượng thẻ nhớ microSD, mặc dù card 2GB là điều kiện cần thiết để cài đặt hệ điều hành này.

Vì RISC OS không liên quan đến Linux, bạn sẽ cần học một vài lệnh mới. GUI lúc đầu có thể hơi khó khăn vì không có nút Start hoặc dock để bắt đầu. Thay vào đó, các ứng dụng được nhóm trong những thư mục trên desktop và có tiền tố là “!”

Trong khi đó, hãy đảm bảo rằng bạn đang sử dụng RISC OS với một con chuột ba nút – con lăn chuột có thể nhấp sẽ đóng vai trò làm nút giữa.

Mặc dù không phải Linux, nhưng đây là một hệ điều hành Raspberry Pi nhẹ, tốt.

6. Raspup/Puppy Linux

http://raspup.eezy.xyz/index.php

Một hệ điều hành cực kỳ nhẹ khác cho Raspberry Pi là Raspup, phiên bản khác của Puppy Linux. Với các phiên bản có sẵn cho tất cả các model Raspberry Pi, Raspup mang đến trải nghiệm Puppy Linux cho Pi. Điều này có nghĩa là nếu bạn không lưu phiên của mình khi kết thúc sử dụng, lần khởi động tiếp theo sẽ giống như một cài đặt hoàn toàn mới.

Rõ ràng điều này có một số nhược điểm, nhưng nó là lựa chọn tuyệt vời cho quyền riêng tư và giữ cho hệ điều hành gọn nhẹ. Mặt khác, nếu đã cài đặt các gói, bạn sẽ cần lưu các phiên để sử dụng phần mềm trong những lần khởi động tiếp theo.

Mặc dù cài đặt nhẹ, nhưng bạn sẽ vẫn có thể tìm thấy hầu hết các phần mềm thông thường thông qua kho lưu trữ Raspbian.

7. Sugar on a Stick/Sugar OS

Bạn có thể đã nghe nói về dự án OLPC (One Laptop Per Child) bắt đầu vào năm 2007. Mục đích của nó là tạo ra và phân phối máy tính giáo dục cho những nước đang phát triển, và dự án này sử dụng hệ điều hành Sugar OS.

Mục tiêu của OLPC không khác biệt so với mục tiêu của Raspberry Pi Foundation (cụ thể là giáo dục), vì vậy không quá ngạc nhiên khi thấy Sugar OS có sẵn cho Pi. Mặc dù bạn có thể chạy Sugar dưới dạng ứng dụng trên Raspbian, nhưng phiên bản đầy đủ lại dựa trên Fedora.

Được gọi là Sugar on a Stick, giao diện người dùng có thể quen thuộc với một số người, đi kèm nhiều công cụ. Đặc biệt lý tưởng cho người dùng trẻ tuổi, Sugar on a Stick rất dễ sử dụng, trực quan và hoàn toàn phù hợp với Raspberry Pi.

8. Alpine Linux

Ngoài trọng lượng nhẹ, Alpine Linux tập trung vào bảo mật: tất cả các file nhị phân userland được biên dịch dưới dạng Position Independent Executables (PIE) với tính năng bảo vệ ngăn xếp.

Được thiết kế cho người dùng thành thạo, bản phân phối này hướng tới mạng và mục đích duy nhất. Phát hiện xâm nhập, giám sát mạng và điện thoại IP là những ví dụ về các ứng dụng tốt cho Alpine Linux. Và, vì là lựa chọn distro của Docker, nên Alpine Linux là lựa chọn thường thấy cho các container.